Risicofactoren voor hart- en vaatziekten

De oorzaak van hart- en vaatziekten is niet bij iedere patiënt te achterhalen. Wel zijn er risicofactoren bekend, die het risico op hart- en vaatziekten verhogen. Een verhoogd risico op hart- en vaatziekten betekent niet automatisch dat u ziek bent, maar dat de kans om ziek te worden groter is.

Leeftijd is een risicofactor: elk levensjaar wordt het risico op een hart- en vaatziekte hoger. Verder hebben mannen meer kans op hart- en vaatziekten dan vrouwen. Daarnaast kan erfelijkheid een rol spelen. Tot slot vormt diabetes (suikerziekte) een belangrijke risicofactor: het risico op hart- en vaatziekten is voor diabetespatiënten twee tot vier keer zo hoog als voor mensen zonder diabetes. Andere risicofactoren voor hart- en vaatziekten zijn:

• roken;
• hoge bloeddruk;
• hoog cholesterolgehalte in het bloed;
• overgewicht;
• ongezonde vetverdeling over het lichaam;
• ongezonde voeding;
• te weinig bewegen.

Alle risicofactoren samen bepalen het risicoprofiel. Sommige risicofactoren, zoals leeftijd, geslacht, vetverdeling over het lichaam, diabetes en erfelijkheid, kunt u niet beïnvloeden. Veel andere risicofactoren kunt u wel aanpakken door het aanpassen van uw leefstijl of het gebruik van medicijnen.

Roken

Door roken komen er stoffen in het bloed die schadelijk zijn voor de wanden van de bloedvaten. Deze stoffen beschadigen de vaatwand. Dit kan het begin zijn van het proces van slagaderverkalking (atherosclerose). Het bloed kan hierdoor minder goed doorstromen. Uiteindelijk kan dit leiden tot hart- en vaatziekten. Stoppen met roken is de meest effectieve maatregel om het proces van slagaderverkalking af te remmen. Dit geldt ook op oudere leeftijd.

Voor informatie over en hulp bij het stoppen met roken kunt u bijvoorbeeld terecht op de website thuisarts.nl/stoppen-met-roken of bij de Hartstichting/stoppen-met-roken. Ook kunt u via uw huisarts of behandelend specialist een afspraak maken op de polikliniek Stoppen-met-roken.

Bloeddruk

Hoge druk in de slagaderen is een risico voor het verergeren van slagaderverkalking (atherosclerose). Er wordt gekeken naar de 'bovendruk’. Deze is te hoog bij een gemiddelde waarde boven de 140. Voor patiënten met diabetes is een bovendruk boven de 125 te hoog.
Voor het verlagen van de bloeddruk wordt in de eerste plaats een gezonde leefstijl geadviseerd:

• niet roken;
• gezond eten;
• voldoende bewegen;
• zorgen voor een gezond gewicht;
• weinig of geen alcohol gebruiken.

Daarnaast is het voor sommige patiënten nodig om medicatie tegen hoge bloeddruk te gebruiken. Het is van belang regelmatig de bloeddruk te laten controleren. Uw zorgverlener maakt afspraken met u waar deze controles plaatsvinden. Meer informatie en adviezen over hoge bloeddruk vindt u op de volgende website: thuisarts.nl/hoge-bloeddruk

Cholesterolwaarde in het bloed

Cholesterol is een vetachtige stof die nodig is voor de opbouw van lichaamscellen, de productie van hormonen en voor de spijsvertering. Het totale cholesterol bestaat uit ‘goed’ cholesterol (HDL) en ‘slecht’ cholesterol (LDL). Om het LDL-cholesterolgehalte in het bloed zo laag mogelijk te houden, is een gezonde leefstijl heel belangrijk: niet roken, gezonde voeding en voldoende lichaamsbeweging. Daarnaast is het meestal nodig om medicijnen te gebruiken die het LDL-cholesterolgehalte verlagen. 
Het is van belang regelmatig uw cholesterol te laten controleren. Uw zorgverlener spreekt met u af wie deze controles zal doen.

Gewicht en vetverdeling

Voor het bepalen van het risico op hart- en vaatziekten wordt gekeken naar de Body Mass Index (BMI). Dit is een methode om te meten of iemands gewicht ‘gezond’ is. BMI wil zeggen: het lichaamsgewicht gedeeld door het kwadraat van de lichaamslengte. Iemand met een gezond gewicht heeft een BMI tussen de 19 en de 25. Bij een BMI van 25 of hoger is er sprake van overgewicht. Bij een BMI van 30 of hoger is er sprake van ernstig overgewicht (obesitas).

Om het risico op hart- en vaatziekten te verkleinen, is het belangrijk om een gezond gewicht te hebben. Mensen met een gezond gewicht hebben een lagere bloeddruk en LDL-cholesterolwaarde dan mensen met overgewicht. Daarnaast hebben mensen met een gezond gewicht ook een betere balans in de bloedsuikers.

Naast de BMI is ook de verdeling van het vet over het lichaam van belang. Veel vet in de buikholte is een risicofactor voor hart- en vaatziekten. Mannen met een buikomvang van 102 centimeter of meer en vrouwen met een buikomvang van 88 centimeter of meer hebben een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.

U kunt uw BMI zelf bepalen via de volgende link: www.voedingscentrum.nl/BMI 

Voeding

Voeding speelt een belangrijke rol in het voorkomen van hart- en vaatziekten. Gezonde voeding draagt bij aan een goed gewicht, normale bloeddruk en gezonde cholesterolwaarden. Voor een gezond voedingspatroon zijn de volgende zaken van belang:

• Gebruik vooral meervoudig onverzadigde vetten.
• Eet bij voorkeur twee maal per week (vette) vis.
• Eet dagelijks 200 gram groente en 2 stuks fruit.
• Beperk het gebruik van zout.
• Beperk het gebruik van alcohol.

Voor meer informatie over een gezond voedingspatroon kunt u terecht bij het Voedingscentrum. 

Lichaamsbeweging

Voldoende bewegen verkleint direct de kans op hart- en vaatziekten. Door meer te bewegen wordt de bloeddruk lager en neemt het gewicht af. Het zorgt voor een verbeterde stofwisseling en dat zorgt weer een betere balans in de bloedsuikers. Om de kans op hart- en vaatziekten te verkleinen is het voldoende om wekelijks tweeenhalf uur matige tot redelijke inspanning te leveren. Wat matige tot redelijke inspanning is, verschilt van persoon tot persoon. Wel gelden voor iedereen de volgende vuistregels:

• De ademhaling versnelt, maar u raakt niet buiten adem.
• Het hart gaat er sneller van kloppen.
• U bent binnen korte tijd weer op uw normale ademhaling- en hartslagniveau terug.

De website Hoeveel moet je bewegen geeft meer informatie over gezonde lichaamsbeweging.